Ook al zitten wij al jaren in het vak, het blijft een ingrijpende ervaring wanneer je aan de andere kant belandt en persoonlijk aan het graf staat. Onlangs moest ik afscheid nemen van een dierbare vriendin die ernstig ziek was. Hoewel we dat proces van loslaten zó bewust met elkaar hadden doorlopen, werd ik overvallen door de emoties die haar dood met zich meebracht. De herinneringen vochten om voorrang, al die kleine en grote momenten die we met elkaar hadden beleefd. Nu ze er niet meer was, werd ik me bewust van de intensiteit van onze vriendschap. Ik keek in de spiegel en herkende het gezicht van al die families die een beroep op ons doen voor een waardig afscheid.
In de dagen nadat een dierbare is overleden, lijkt het alsof je in aanraking komt met de essentie van leven. De kleinste dingen krijgen ineens betekenis. De liederen die ik al zo vaak zong, stuitten nu op een brok ik mijn keel. Ik reed door haar buurt, en besefte dat zij die route nooit meer zou afleggen. Zij werd opgebaard in Het Clingendaelhuys en even voelde ik me beschroomd in ons eigen pand, alsof twee werelden elkaar kruisten. Ik zag mezelf worstelen om de uitvaart tot een mooie dag te maken die recht deed aan haar leven. Wat we het ene moment bedachten, moest de dag erna weer anders. Het besef dat je dit laatste afscheid maar één keer kunt nemen, legde de lat onmetelijk hoog. En opnieuw dacht ik aan de families die wij mogen begeleiden en voelde ik de verwantschap.
Van de doden niets dan goeds. Dit bleek geen devies, maar een vaststelling. Nu haar leven was afgerond, pasten al haar eigenschappen in het plaatje. Bij een uitvaart wordt een mens pas compleet, omdat je dan voor het eerst alle verschillende kanten en perspectieven van iemand leert kennen. De scherpe randjes, de anekdotes die je nog niet kende, de herinneringen waarvan je geen deelgenoot was: alles krijgt z’n charme en valt samen met de persoon van wie je hield en blijft houden. Het is zo belangrijk om die harmonie te koesteren, want na de dood kan niets meer worden rechtgezet of uitgepraat. Woorden blijven voor altijd onuitgesproken, conflicten worden nooit meer bijgelegd. Geen enkele vriendschap verdient het om in spijt te eindigen. Daarvoor is het leven simpelweg te veel waard.
De emoties van de afgelopen dagen geven een hernieuwde betekenis aan ons werk. Zonder die herkenning, in zo’n kwetsbare en bijzondere periode, kun je dit werk niet doen. Wij sluiten aan, ondersteunen en voegen ons naar wat nodig is. Daardoor kunnen familie en vrienden het afscheid beleven, precies zoals ik deed tijdens de uitvaart van mijn vriendin. Het was zoals zij is: onvergetelijk.
Jan Willem Engelen
Delen
